Kênh Ba Bò nằm trên địa bàn phường Bình Chiểu, quận Thủ Đức (TP Hồ Chí Minh), bắt nguồn từ đập nước của Quân đoàn 4 chảy qua rạch Cầu Đất, vào rạch Vĩnh Bình rồi đổ ra sông Sài Gòn. Đây là tuyến kênh thoát nước mưa và nước thải lưu vực phường Bình Chiểu, phường Linh Trung của quận Thủ Đức và một số khu vực của thị xã Thuận An, thị Dĩ An (Bình Dương). Trong đó, lưu vực thoát nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương vào kênh Ba Bò khoảng 1.000 ha, tổng lưu lượng nước thải khoảng 18.900 - 20.000 m3 ngày từ các khu công nghiệp (KCN), các doanh nghiệp, các khu dân cư trong khu vực…

Trước năm 2008, kênh Ba Bò bị ô nhiễm nặng, hàm lượng các chất ô nhiễm hữu cơ vượt quy chuẩn trên 10 lần. Đây là vấn đề bức xúc và cử tri đã kiến nghị nhiều lần. Để khơi thông dòng chảy, xử lý ô nhiễm, từ năm 2008 đến nay, tỉnh Bình Dương và TP Hồ Chí Minh đã thực hiện nhiều biện pháp giải quyết tình trạng ô nhiễm trên kênh Ba Bò. Cụ thể, phía TP Hồ Chí Minh đã xây dựng mở rộng lòng kênh từ hồ điều tiết đến hạ nguồn, nạo vét và mở rộng hồ điều tiết phía thượng nguồn kênh, xây dựng nhà máy xử lý nước thải nhằm xử lý các nguồn nước thải trước khi thải ra hồ điều tiết.

Về phía Bình Dương, tỉnh đã triển khai dự án nạo vét bùn và rác thải, cải tạo và xây dựng bờ kè, đường giao thông dọc theo kênh Ba Bò trên địa bàn tỉnh với chiều dài hơn 3 km, công trình hoàn thành và đưa vào hoạt động từ tháng 4-2015 với tổng vốn đầu tư 345 tỷ đồng. Tỉnh cũng đưa vào vận hành nhà máy xử lý nước thải thị xã Thuận An với công suất xử lý 17.000 m3/ngày và hiện đang tổ chức thu gom, đấu nối nước thải của các hộ dân ở một số khu vực của thị xã Thuận An về nhà máy để xử lý, đồng thời đang triển khai xây dựng nhà máy xử lý nước thải Dĩ An.

Ngoài ra, Sở Tài Nguyên - Môi trường tỉnh Bình Dương cũng phối hợp với Ban quản lý các KCN, xử lý và buộc các doanh nghiệp trong KCN Sóng Thần I, Sóng Thần II đấu nối hết nước thải về nhà máy xử lý nước thải tập trung. Sở cũng lắp đặt hệ thống quan trắc nước thải tự động, hệ thống camera quan sát và thiết bị lấy mẫu tự động tại nhà máy xử lý nước thải KCN Sóng Thần I, Sóng Thần II để giám sát 24/24 chất lượng nước thải đầu ra. Sở còn phối hợp kiểm tra, xử lý một số doanh nghiệp và cơ sở sản xuất nằm ngoài KCN xả nước thải vào kênh Ba Bò…

Dù hai địa phương đầu tư khá nhiều tiền nhưng việc giảm thiểu ô nhiễm kênh Ba Bò chẳng được bao lâu. Đến nay chất lượng nước trên kênh có dấu hiệu ô nhiễm trở lại, khảo sát thực tế vào ngày 5-7-2017 và kết quả quan trắc chất lượng nước kênh Ba Bò sáu tháng đầu năm 2017 vẫn chưa được cải thiện nhiều, hàm lượng Amoni vượt quy chuẩn từ 11,6-19,4 lần, hàm lượng COD vượt quy chuẩn từ 1,2-5,1 lần. Ông Nguyễn Hồng Nguyên, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên - Môi trường tỉnh Bình Dương cho biết: Nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm trên kênh Ba Bò hiện nay là do nước thải của một số khu dân cư trên địa bàn thị xã Thuận An và Dĩ An, nước thải của các cơ sở sản xuất nằm xen kẽ trong khu dân cư chưa xử lý thải trực tiếp ra kênh, một số doanh nghiệp trong KCN Sóng Thần I và Sóng Thần II lợi dụng trời mưa xả lén nước thải chưa qua xử lý ra kênh; đồng thời, nhà máy xử lý nước thải KCN Sóng Thần II có dấu hiệu quá tải và nước thải sau xử lý chưa đạt quy chuẩn vào một số thời điểm…

Đồng bộ trách nhiệm giải quyết ô nhiễm

Để giải quyết ô nhiễm kênh Ba Bò, chiều 6-10 tại TP Thủ Dầu Một, UBND tỉnh Bình Dương và UBND TP Hồ Chí Minh thống nhất ký kết kế hoạch tăng cường phối hợp kiểm soát và xử lý triệt để tình trạng ô nhiễm trên kênh Ba Bò giai đoạn 2017-2018. Theo nội dung ký kết, giao Sở Tài nguyên - Môi trường tỉnh Bình Dương và Sở Tài nguyên - Môi trường TP Hồ Chí Minh làm đầu mối phối hợp với các sở, ban ngành của hai địa phương trong quản lý, kiểm soát ô nhiễm nguồn xả thải vào tuyến kênh Ba Bò.

Sở Tài nguyên - Môi trường tỉnh Bình Dương sẽ tăng cường kiểm tra, rà soát lại toàn bộ các tuyến thoát nước của KCN Sóng Thần I, Sóng Thần II; xử lý nghiêm khi phát hiện trường hợp cơ sở xả nước thải không đạt quy chuẩn môi trường ra kênh Ba Bò; lập phương án và triển khai xây dựng hệ thống thoát nước cho các khu dân cư trên địa bàn thị xã Dĩ An; tiếp tục tuyên truyền, vận động người dân không xả rác và xả nước thải trực tiếp vào kênh; tăng cường giám sát việc vận hành hệ thống xử lý nước thải của các KCN; triển khai và đẩy nhanh tiến độ đấu nối nước thải của các hộ dân nằm trên lưu vực kênh Ba Bò.

Về phía Sở Tài nguyên - Môi trường TP Hồ Chí Minh, sẽ phối hợp với tỉnh Bình Dương trong công tác rà soát lại các tuyến thoát nước của KCN Sóng Thần I và Sóng Thần II, hoàn thành trước quý II-2018; tiếp tục thực hiện công tác quan trắc chất lượng nước kênh Ba Bò tại các vị trí tiếp nhận nước thải sau hệ thống xử lý của KCN và các khu dân cư chung quanh tuyến kênh; khẩn trương hoàn thành và đưa vào vận hành chính thức trạm xử lý nước thải trên tuyến kênh; lắp đặt hệ thống quan trắc tự động, liên tục tại đầu vào, đầu ra...; đồng thời chia sẻ thông tin, kết quả quan trắc cho Sở Tài nguyên - Môi trường Bình Dương theo định kỳ hàng tháng để quản lý, giám sát.

Thông qua nội dung ký kết với những giải pháp như trên, lãnh đạo UBND TP Hồ Chí Minh và UBND tỉnh Bình Dương cho rằng, xử lý ô nhiễm kênh Ba Bò sẽ được thực hiện đồng bộ về mặt kỹ thuật và trách nhiệm và với sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền, quân đội, doanh nghiệp, người dân, ô nhiễm kênh Ba Bò sẽ kiên quyết xử lý triệt để.